Mathias Soiron was een totaalkunstenaar. Hij had aandacht voor alles, maar dan ook echt álles: het gebouw; het interieur; de meubels; en de beplanting. Elk deel van het ontwerp moest ieder ander deel versterken. Wellicht kreeg hij daarom de opdracht om kasteel Borgharen, dat bijna een eeuw was verwaarloosd, bij de tijd te brengen. Het kasteel is daarna gespaard van grote verbouwingen en oogt nog steeds zoals Soiron het rond 1800 achterliet.
Het ligt dus voor de hand om de landschapstuin, met zijn siergracht en imposante bomen, aan Soiron toe te schrijven. Qua stijl past het inderdaad prima. Maar in de collectie van het RHCL vinden we iets bijzonders. Soiron archiveerde zijn werk zorgvuldig, dus een aantal tekeningen voor Borgharen zijn bewaard gebleven – en zijn tuinontwerp lijkt in de verste verte niet op de bestaande situatie.
De vorm van het perceel en de contouren van het hoofdgebouw zijn nog te herkennen. Verder is alles anders. De grote siergracht schittert door afwezigheid; Soiron (of zijn opdrachtgever) koos niet voor een parktuin, maar een klassieke jardin à la française. Hij verdeelde de tuin in afgebakende ‘compartimenten’, elk met een eigen sfeer en voorkomen. Waar het paste, bleek hij bereid om de traditionele formule te versleutelen. De zwierige padenstructuur aan de oostzijde doet bijvoorbeeld denken aan de landschapsstijl. Die speelse combinatie van verschillende tuinstijlen is typisch voor Soiron.
Het is nu de vraag wat er met de oude tuin is gebeurd. Philippe van Gulpen, de bekende tekenaar, biedt misschien antwoord. Hij tekende in 1836 een panorama van Borgharen en omgeving. Merkwaardig genoeg ontbreekt elk spoor van de Soiron-aanleg. We zien wel delen van de tegenwoordige inrichting, zoals de lindebomen. Ze lijken al volwassen; het ontwerp van Soiron heeft blijkbaar niet zo lang bestaan. Misschien is het niet eens uitgevoerd. Was het te duur? Of zou baron Charles het te oubollig hebben gevonden? Het is denkbaar – maar geenszins zeker – dat Soiron een tweede ontwerp heeft gemaakt en wel degelijk verantwoordelijk is voor het huidige park. Dat geldt dan alleen voor de hoofdlijnen. De kenmerkende boomgroepen ontbreken nog bij Van Gulpen, dus die zijn (veel?) later aangelegd.
Verdwenen, dan wel verworpen; het is in ieder geval uitzonderlijk dat zo'n vroege tekening de tand des tijds heeft doorstaan. Wie weet welke andere schatten nog lonken in het archief?
댓글