LUCY WILLEMS, 5 februari 2022
RECHT ZO DIE GAAT​
​
Wat mij altijd heeft aangetrokken is alles wat met cultuur en onderwijs te maken heeft en dan liefst een combinatie van die twee. Verder vind ik het ook heel fijn om met een hele groep mensen te werken aan het realiseren van een groter doel. Dat soort dingen zoek ik op, of ik construeer ze zelf. Kasteel Borgharen volgde ik al een tijd via de berichten op Facebook. Dus ik wist al geruime tijd dat daar van alles gaande was en oh, wat geweldig en wat sjiek, maar alles wat ik daar zag gebeuren was van zo'n ruig gehalte van stevige mannen die zwaar werk verzetten. Daar zag ik mezelf niet echt een rol in spelen. Geduldwerk, bezig zijn met details, dat is waar ik goed in ben en op het moment dat ik zag dat ook daar mensen voor werden ingezet, heb ik me aangemeld. Dat is nog geen jaar geleden.
​
​
Ik had wel eerder van Anne gehoord, want zij en haar man zijn in het culturele veld van Maastricht legendarisch. Ik wist van het bestaan van de Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL) en heb daar ook wel eens met m'n neus tegen de glazen wand gedrukt staan kijken. En hier kom ik er dan in praktische zin middenin terecht met Anne als begeleider. Dat is toch geweldig fijn? Het is enorm leerzaam, ik krijg aanwijzingen over hoe je dingen aanpakt die ik nog nooit eerder heb gedaan. Dat spreekt me altijd aan: nieuwe dingen bijleren. En dat dan in het grotere geheel: er werken hier een paar tientallen mensen samen aan het redden en vervolgens instandhouden en fatsoenlijk doorgeven van een zeer waardevolle plek. Dat is een opeenstapeling van zoveel leuke bezigheden! Dit soort groepen is per definitie een bron van plezier omdat iedereen in een en dezelfde richting werkt. Het helpt natuurlijk ook dat dit geen organisatie is van rangen en standen. Dus een hele hoop gedonder dat je in bedrijven of op kantoren hebt, ontbreekt hier gewoon. Misschien ook omdat we ondertussen allemaal ouder en verstandig(er) zijn geworden. Dit vind ik allemaal heel leuk en dat praktische gedoe van iedere zaterdag staan te vernikkelen van de kou óf het veel te warm hebben en godsgruwelijk smerig worden zodat je 's avonds meteen je vuile kleren in de wasmachine kunt gooien, weet je, dat is eigenlijk ook wel eens lekker.
​
Al die gevarieerde rangen en standen uit zo veel verschillende windstreken en afkomstig uit allerlei sociale klassen is ook wel bijzonder. Onafhankelijk van sociale klasse of type opleiding is iedereen die hier bezig is geïnteresseerd in kunst en cultuur, echt opvallend allemaal. Dat is fijn om mee te maken; we hebben het gewoon heel plezierig met elkaar. Dat staat eigenlijk wel voorop, nog meer dan het eindpunt te zien naderen van al het werk aan het kasteel. Dat is nog zó ver weg. Ga er maar van uit, dat wij dat niet meer meemaken. Dat maakt je ook heel belangeloos in het geheel. En niemand krijgt promotie of een schrobbering van de baas, heel verfrissend. Ik heb ook de indruk waar Ronny continu tot aan z'n knieën in de klei staat, hij tegelijkertijd samen met Peter ook de sfeer en de onderlinge betrekkingen hier of daar, goed in de gaten houdt. Zonder dat hij daar controlerend in optreedt (waarvan ik ook denk dat niemand dat zou pikken).
​
We waren nog niet bij de meest intrigerende ruimte of werkplek beland. Ik denk dat dat voor mij wel de dakkap is. Die onderaardse krochten zijn ook geweldig, maar dat soort omgekeerde scheepsmodel bovenop het huis... Wat een gevaarte! Allemaal bomen boven je hoofd. Ik ben precies binnengekomen op het moment dat ze bijna helemaal klaar waren met het vrijmaken van die ruimte. Alles was opgedeeld in hokjes, kamertjes en vertrekjes, bepleisterd en beplakt. Dus ik heb nog nét gezien wat er allemaal moest worden uitgebroken om het weer in deze staat te brengen. En dat is zó indrukwekkend: het is daarboven haast een kathedraalachtige ruimte. Echt schitterend! Maar ja, ik kom daar natuurlijk nooit. Ik heb wel eens een kijkje kunnen nemen in de voorraadschuur van de boerderij, die is ook enorm, echt schurenbouw op z'n negentiende-eeuws!
​
Van de kasteelbewoners die hier door de eeuwen heen hebben verbleven, ben ik niet zo onder de indruk. Ik heb niet per definitie bewondering voor de hogere klasse, omdat ze hogere klasse zijn, zo werkt dat helemaal niet. Kijk, alles is hier ooit begonnen met een rover die kettingen over de Maas spande en die handelaars en schippers uitschudde: 't was je geld of je leven. Nee, wat ik vooral zie zijn sociale verhoudingen en wat dat in tastbare zin heeft opgeleverd. Er is vaak sprake van grote bewondering en respect voor al het moois dat hier tot stand is gekomen. Dank zij het kapitaal van de adellijke bewoners kon al deze pracht en praal worden gerealiseerd, zíj hebben er opdracht toe gegeven en de zaak bekostigd. Maar ja, dat is dus het werk van ambachtslieden en handarbeiders, die dat toentertijd allemaal maar konden. En dat zit dus heel dicht tegen die handige handjes nú die al dat moois reproduceren of herstellen. Ik ben niet zo vreselijk gecharmeerd van de mensen die kaarsvet tegen de wandschilderingen hebben gespat. De hele historische context boeit me echter veel meer met al die fantastische wandschilderingen en hoe die hier tot stand zijn gekomen in wat een héél akelig jaar moet zijn geweest voor de bewoners, maar ook voor deze schilder. Tenslotte had die als opdrachtgevers alleen maar de hogere burgerij en de adel en die zaten hier te schuilen voor de revolutie die in Luik woedde. Dáár werd gemoord en geplunderd en hier zaten ze in hun "somerhuys" te bibberen, stel ik me zo voor.
​
Hoe ik de toekomst van het kasteel zie? Waar ik naar uitkijk is nog een aantal jaren zo doorploeteren, recht zo die gaat. Dus dat zijn mensen die bij elkaar komen, die de ene na de andere klus aanpakken en tot een goed einde brengen. Toen ik hier binnenkwam, zag ik de schrijnwerkers bezig met het restaureren van de lambrisering van de salon en dacht: allemachtig, dat betekent tien jaar werk. Ze zijn kláár! De gracht, precies hetzelfde. De blauwe kamer is op een haar na af. Ik ben iedere keer weer verrast door het tempo. Tegelijkertijd is het een onvoorstelbare hoeveelheid werk die nog resteert, er zijn alsmaar allerlei klussen waar ik niet bij stilsta. Zoals vandaag: ze zijn bezig alle bomen langs de gracht te knotten. Geen haar op mijn hoofd die eraan denkt dat zoiets ook nog moet gebeuren. En dat is dus voortdurend het geval! In de tussentijd doen wij hier op allerlei manieren kennis op. Praktische kennis, mensen duiken de archieven in, er wordt materiaal verzameld, er worden stukken geschreven, bezorgd en gepubliceerd. Ik weet zeker dat er lezingen komen. Sterker nog: Anne en een collega van haar gaat voor het LGOG dit voorjaar al een lezing verzorgen en daarna kunnen mensen met haar aan een rondleiding deelnemen. Ik denk dat zoiets de volgende fase wordt van de rondleidingen. Ik zou het ontzettend fijn vinden als we ook eens iets aan educatie voor kinderen zouden doen. Het zou echt geweldig zijn als we daar een aanbod voor zouden kunnen maken! Een programma waarmee je kinderen binnenkrijgt is ook broodnodig, want wij hebben niet het eeuwige leven en achter ons zit nu niks. Dat kan niet en dit kasteel moet nóg een eeuw en nóg een; we moeten ervoor zorgen dat het balletje dóórrolt. Zo komt het kasteel steeds opnieuw tot leven, met respect voor het verleden
Marijke Oostvogels
​
