Activiteiten verslag 2019
​
Inleiding
2019 betekent het vijfde jaar onderweg naar het herstel van ‘ons’ kasteel. Elke zaterdag werken op
Borgharen is voor onze club vrijwilligers onderhand een niet meer weg te denken routine geworden. Op
de drukbezochte facebookpagina worden de vorderingen wekelijks weergegeven met filmpjes en foto’s.
Toevallig passerende toeristen komen nieuwsgierig een kijkje nemen. En menig inwoner van Borgharen
verheugt zich op de volgende open dag, kerstviering of dinertje in de tuin. Hun lovende en enthousiaste
commentaren inspireren, moedigen ons aan en maken ons trots.
​
Op alle mogelijke manieren proberen we het restauratiebudget zo efficiënt mogelijk te besteden. Zo zijn
bijvoorbeeld de volgorde en de aard van de werkzaamheden van ‘onze’ professionals Edwin en Marck
van de fa. Laudy afgestemd op het tempo van de vrijwilligers.
Ook dit jaar is het aantal gouden donateurs weer aanzienlijk gegroeid. Een van de donaties kwam uit wel
zeer onverwachte hoek. De in Canada woonachtige baron Peter Paul Roosen, nazaat van het geslacht
de Roosen dat vanaf 1732 enkele generaties lang op Borgharen woonachtig is geweest, bracht met zijn
vrouw Janice een onverwacht bezoek. Op de dag van zijn thuisreis liet hij (letterlijk) elke euro die hij op
zak had in Borgharen achter.
Ook de stroom aan gedoneerde antieke meubels in Lodewijk XV en Lodewijk XVI stijl hield aan.
Daardoor raakte de grote hooischuur helemaal vol. De naastgelegen koestal bracht uitkomst, nadat
‘noonk’ Leon er een nieuwe vloer van (gratis!) opgehaalde betontegels in had gelegd. Wie doet hem dat
op 86 jarige leeftijd na?
Zoals uit het chronologisch overzicht van de werkzaamheden blijkt, heeft het accent volgens planning
bijna volledig op het herstel van de kademuren van de gracht gelegen. Dit zal naar verwachting ook de
komende 2 jaar het geval zijn.
​
Chronologisch overzicht van werkzaamheden en gebeurtenissen.
​
Januari:
Het hardstenen muurvlak vanaf de brug tot onder de noordelijke zijvleugel nadert zijn voltooiing.
In de ‘werkplaats’ in de paardenstallen wordt het laswerk uitgevoerd aan de muurankers. Die zijn dadelijk
klaar voor herplaatsing. Voor het opknappen van het hekwerk wordt onder het bordes een ‘zandbak’
ingericht voor het zandstralen.
Een van de kamers naast de ‘kantine’ in de rentmeester vleugel wordt in gebruik genomen voor het
verfwerk. Elk element heeft een afmeting van drie bij twee meter en een gewicht van ongeveer 250 kilo.
Met behulp van een aan het plafond bevestigde lier kan zo’n kolos worden gedraaid. Na het stralen is
het zaak om aan beide zijden zo snel mogelijk de primer aan te brengen, anders gaat het ijzer weer
roesten.
​
Tijdens de voorbije kerstdagen was de gehele hal gemeubileerd en feestelijk ingericht voor het
kerstdiner. In plaats van alles weer op te bergen, hebben we hiermee een aantal kamers ingericht.
Zodoende sneed het mes aan twee kanten: een mooie aankleding en geen gesjouw met tafels en
stoelen terug naar de opslag. En elke zaterdag weerklinken de inmiddels vertrouwde geluiden: het tikken
van de hamers bij het poetsen van de veldbrand, het gejank van een frees in gevecht met een van de
resterende ‘votten’ op de kademuur, het brommen van de multi-inzetbare John Deere (met grasmaaier
en aanhangwagentje) en de zware bas van de tractor met de toepasselijke merknaam Knegt. En niet te
vergeten de bulderende schaterlach om de zoveelste mop van de dag.
​
Februari:
Tussen alle werkzaamheden door blijft ook de speurtocht naar uit het kasteel verdwenen cultureel
erfgoed doorgaan. Naast de doeken van de Grote Salon en de Chinese kamer moet een daarvan leiden
naar de schilderingen van de Chambre Romaine. Niet voor het eerst. Al vaker deden we een oproep op
onze facebookpagina en nu nogmaals met een groot artikel in dagblad De Limburger. Ondanks dat dit
weer een paar puzzelstukjes heeft opgeleverd, wachten we nog steeds op de gouden tip.
Deze maand ging een lang gekoesterde wens in vervulling: de niet bij het kasteel passende Velux
dakramen werden door de ervaren dakdekkers van Huub Knubben vervangen door prachtige gietijzeren
ramen van William Eikholt. Ook heeft de firma Haco-glas de nodige glasreparaties uitgevoerd. Onze
‘hoffotograaf’ Ignas van den Berg verraste ons wederom met een van zijn prachtige reportages en
maakte Ronald Lange zijn entree in ons vrijwilligersleger. De grootste verrassing bezorgde ons echter
Jos de Cocq, dochter van de eerste niet-adellijke eigenaar. Door haar inzet kwamen onder andere een
groot aantal 18-eeuwse luiken, de Rococo schouwmantel uit de Lodewijk de XVe kamer (het ‘schooltje’)
en een prachtig bed na 45 jaar afwezigheid terug op het kasteel.
​
Maart:
Onze professionals Edwin en Marc van de fa Laudy kunnen, nu de winter definitief voorbij is, weer
beginnen aan het ‘mergelseizoen’. Als eerste staan de restauratie van de brug en het resterende
gedeelte van de mergelmuur aan de binnenkant (noordzijde) op het programma. Het onderste gedeelte
van veldbrand is al klaar. De boog die op instorten staat krijgt een geheel nieuwe voet.
Door de fa Knubben worden nagenoeg alle regenpijpen vervangen.
In de nacht van vrijdag 15 op zaterdag 16 maart raast er een storm over Zuid-Limburg. Ook het kasteel
blijft niet ongeschonden. Als gevolg van een open gewaaid venster, komt door de turbulentie in de Grote
Salon een gedeelte van de monumentale Soiron-plafond uit 1790 naar beneden.
Aan de noordzijde van de binnentuin worden twee acacia’s gerooid die te dicht op de kademuur staan.
Zij zijn de veroorzakers van de grote instorting van de mergelmuur ter plaatse. Een paar maanden later
zullen we hun stammen terugvinden aan de andere kant van de tuin: door Hoveniersbedrijf Slangen
omgetoverd tot picknickset.
Ook de botenkelder wordt niet vergeten. Na het vrijmaken van de toegang en het verwijderen van alle
puin en modder is hij klaar voor de verdere professionele restauratie-aanpak. In het verlengde van de
toegangsopening komen we bij het eerste muurvlak van de buitenring van de gracht. Dit is het startpunt
van bijna 500 meter (voornamelijk) veldbrand restauratie. Voor de vrijwilligers betekent dit: rollaag
verwijderen, voegen uitkappen, lacunes opschonen en schoonspuiten. Daarna kunnen de gepoetste
stenen weer in de muur gezet worden en de rollaag worden vernieuwd. Als de gehele buitenkant klaar is
volgt als afsluiting het voegwerk.
​
April:
Een goed begin van een nieuwe maand en géén 1 aprilgrap: vandaag heeft IKL ons 5 nieuwe bomen
geschonken en geplant: twee rode beuken, een gele kornoelje, een magnolia uit Italië (!) en een
Libanese ceder.
Op zaterdag 13 april houden we onze Open Dag. Speciale rondleidingen langs de kademuren in de
gracht. Talrijke bezoekers maakten van de gelegenheid gebruik om van dichtbij het werk-in-uitvoering
gade te slaan en zich te laten informeren over deze immense klus. Vooraf waren weer enkele ‘steentjes’
toegevoegd op ons Gouden Donateursbord onder het poortgebouw. Het doet goed om te zien hoeveel
trouwe volgers we hebben.
Een week later was het tijdens de Paasviering ‘Hoedjes dag’ op het kasteel met clowns, klassieke
muziek, entertainment van Huub Adriaans en een natje en een droogje. Wederom een TOP middag voor
de senioren van Borgharen.
​
Mei:
Langzaam maar zeker nadert de restauratie van het poortgebouw zijn voltooiing. Heel veel werk met een
prachtig eindresultaat. De kroon op het werk wordt gevormd door een kleurrijk muurkunstwerk van Huub
Giesbertz met een afbeelding van de Martinuskerk in Wijck. Omdat het poortgebouw en de kerk beiden
een ontwerp van Pierre Cuypers zijn een zeer toepasselijke keuze.
Nu de restauratie van de eerste boog bijna klaar is, zijn we begonnen aan het sloopwerk van de
middenstukken aan weerszijden van de brug. Een (on)fortuinlijke struikelpartij van Fred blijft gelukkig
zonder gevolgen: hij landt keurig op de steiger in plaats van 5 meter lager in de gracht.
Tussen de bedrijven gaat het ophalen van geschonken, passend, meubilair voor de inrichting gewoon
door. Zo waren we onder andere voor de tweede (!) keer in Meerssen bij onze trouwe volger Gerrie
Eijkenboom.
​
Juni:
Het muurdeel uit mergel, naast de herbouwde hardstenen binnenmuur van de noordvleugel, nadert zijn
voltooiing. Het voegwerk wordt uitgevoerd in de oorspronkelijke okerkleur. Deze kleur vinden we al terug
in de boerderij en het voegwerk van de torens. Met en met zal deze warme kleur overal worden
toegepast: Maaslandse Renaissance in optima forma!
Deze maand verschijnt er een mooi artikel over ons in het blad van de Stichting Kastelen, Buitenplaatsen
en Landgoederen Nederland (SKBL).
​
Juli:
Op 5 juli vormde de kasteelboerderij wederom het decor voor het jaarlijkse tractortreffen. Veel
belangstellenden, waaronder veel gezinnen met kinderen, wisten de weg naar Borgharen te vinden.
Het middengedeelte van de brug aan de noordzijde is klaar en de gecontroleerde sloop aan de zuidzijde
ook. De opknapbeurt van de hekwerken vordert gestaag. Het meest intensieve gedeelte hiervan is het
zandstralen. Daarbij is het dragen van beschermende kleding en maskers geen overbodige luxe. En dat
bij tropische temperaturen van bijna 40 graden. De finishing touch van het verfwerk bestaat uit het heel
secuur aanbrengen van de ‘gouden’ speerpunten. Gelukkig hebben onze schilders een strakke hand en
heel veel geduld. Als volgende in de cyclus van sloop-en-wederopbouw zijn de muurtjes boven op de
brug aan de beurt.
​
Augustus:
Op 25 augustus moesten wij afscheid nemen van Bertie Gielissen. Meerdere malen was zij het stralende
middelpunt op de feestelijke bijeenkomsten op het Kasteel. Ter nagedachtenis werd twee weken later
een bijeenkomst gehouden met pianomuziek door Thomas Alexander en in de tuin werd een boom
geplant. Bertie kwam, als ze niet op een van haar wereldreizen was, iedere dag kijken naar de
vorderingen. Deze middag zou ze ongetwijfeld prachtig gevonden hebben.
​
September:
Onder het toeziend oog van onze prominente ‘vrijwilligster’ Prof. Anne van Grevenstein begint de
Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL) aan een kleurenonderzoeken in de Blauwe Kamer. Dit
onderzoek wordt verwerkt in een rapport waarmee de restauratiemethodiek zal worden bepaald. Dan
kunnen we aan de slag in deze kamer die door prof. dr. Timmers destijds is omschreven als ‘wonder van
evenwicht, harmonie en sierlijkheid’.
Het eerste weekend van deze maand was het feest. Eerst was er op zaterdagavond door chef-kok
Roger Wijsen een diner samengesteld in de hal. Op zondag werd dit nog eens dunnetjes overgedaan in
de tuin. De opbrengst komt uiteraard ten goede aan de restauratie.
Op de binnenplaats worden de aansluitingen voor de afvoer van het regenwater naar de ‘spuwers’ in de
grachtmuur gemaakt.
Op de laatste zaterdag van deze maand is de binnenplaats van de boerderij start en finish van de 11e
editie van het evenement ‘Loop met je dokter’. Er wordt maar liefst € 52.000 bijeen gelopen voor de
Hartstichting.
​
Oktober:
Het bord onder de toegangspoort met daarop de namen van onze gouden donateurs begint al
behoorlijkvol te raken. Deze maand worden er weer vijf verwelkomt, waarmee het (voorlopige!) totaal
uitkomt op 31. Hierdoor kunnen we door met ons werk. Deze maand in de vorm van de aankoop van een
vracht ‘platines’ voor het herstel van de hoeken van de binnenplaats. (Met dank aan Paul Thieman voor
zijn uitgebreide en deskundige uitleg op onze Facebook pagina over wat ‘platines’ zijn, waar ze vandaan
komen en hoe ze gelegd moeten worden.)
De steigers en de ‘pal’-torens zijn verplaatst waardoor er een begin kan worden gemaakt met het herstel
van de hardstenen kademuur aan de zuidzijde van de brug. Deze volgende krachttoer gaat ongeveer
een half jaar in beslag nemen. Ondertussen is de botenkelder tot op waterniveau uitgegraven. Waar we
in het verleden ook gegraven hebben is in de binnentuin, op zoek naar de ontbrekende restanten van de
mummies. Zoals u weet hebben we de schedels sinds september 2017 terug. Ed de Groot, voormalig
conservator van het Natuurhistorisch Museum, kwam de gevonden beenderen aan een nader onderzoek
onderwerpen. Tot onze teleurstelling bleken ze echter niet van menselijk materiaal.
Op zondag 20 oktober dwarrelden er pianoklanken door de hal tijdens het uitverkochte concert van
Thomas Alexander. Hij onderstreepte zijn virtuositeit met een adembenemende uitvoering van het derde
pianoconcert van Rachmaninov. De Stichting Chateau Borgharen tekende voor de organisatie.
​
November:
Precies een jaar na onze uitverkiezing tot meest inspirerende monument van Limburg mochten wij
erfgoed gedeputeerde Hubert Mackus op Borgharen begroeten. Hij kwam kijken of we het toegekende
subsidiegeld goed benutten. Vol trots konden wij hem melden dat we tot nu toe 20.000 vrijwilligersuren in
het project hebben gewerkt, en dat we met de subsidie vele 10 tallen meters kademuur méér denken te
kunnen restaureren door de efficiënte inzet van het geld. Uiteraard hebben we de gelegenheid te baat
genomen om alvast te wijzen op de noodzaak van de volgende grote klus: de restauratie van de torens.
Ook al zal er nog veel water door de Maas gaan voordat het zover is: het beeld van een kasteel met
twee volledige torens spookt al door ons hoofd. Nu maar hopen dat we weer op de Provincie kunnen
rekenen als het zover is.
De vervanging van het eerste (van vier) ‘noodramen’ door prachtige eikenhouten kozijnen en vleugels is
gereed. De originele profilering en raamindeling komt hierin terug en ze zijn voorzien van Van Ruysdaal
restauratieglas. Ze zijn prachtig en voldoen aan de hoge kwaliteitseisen die aan de restauratie worden
gesteld.
​
Op 23 november heeft Paula Gilissen-Stassen ons, namens de RABOBANK, een cheque van € 1000,-
overhandigd voor de restauratie. Paula mocht van haar werkgever een goed doel uitzoeken en ze koos
voor ons! Super trots zijn we en onze dank is groot.
Ondanks zijn ziekte is onze vrijwilliger Tommy Reinders met al zijn energie gestart met de restauratie
van de kozijnen van de rentmeester vleugel.
Samen met de Monumentenwacht zijn de koppen van de balkenlaag in de plafonds van de Belle Etage
onderzocht. Een en ander gebeurt in aanloop naar de restauratie van deze originele interieurs van
Mathias Soiron uit 1790.
​
December
De dames van ‘de huiskamer’ in Borgharen hebben de opbrengst van de zelf gemaakte kerststukjes
geschonken aan het Kasteel. Dat leverde een donatie op van € 475,- CHAPEAU !!
Op zondag 22 december werd in de hal kerst gevierd door en voor alle ouderen en alleenstaanden van
Borgharen en natuurlijk onze vrijwilligers. Het was een sfeervolle en gezellige middag met eten, drinken
en veel muziek met als afsluiter een optreden van Beppie Kraft. Dank aan Amal en iedereen die mee
geholpen heeft om deze middag mogelijk te maken.
Slotwoord
2019 kan de boeken in als een goed jaar waarin we, terug kijkend, zichtbare vorderingen hebben
gemaakt. De opsomming van grote en kleine gebeurtenissen onderstreept dat. De Stichting is iedereen
bijzonder erkentelijk die op welke wijze dan ook een bijdrage heeft geleverd om dit mogelijk te maken.
Bedankt voor uw warme belangstelling, oprechte aandacht en materiële steun.